Help, ik moet innoveren!
Je hebt het vast wel eens gehoord. We moeten innoveren. Maar waarom?
--
Misschien weet je niet veel van technologie, dus dan kan je niet echt helpen, toch? Waarom zouden we trouwens dingen veranderen als er niks fout gaat? Zo zijn er tal van vragen en gevoelens die opkomen zodra het woord innovatie langskomt.
In dit stuk hoop ik een aantal misvattingen over innovatie weg te halen, maar tevens ook enkele terechte zorgen te benoemen. Ik nodig iedereen uit met mij mee te denken en ook vooral te reageren, zodat we samen tot betere oplossingen kunnen komen.
Innovatie ≠ Technologie
Dat innovatie per se met technologie samenhangt, is een van die misvattingen. Het samenvoegen van 2 formulieren om een proces makkelijker te maken is een innovatie. Het opzetten van een WhatsApp-groep in plaats van een maillijst, is een innovatie. Zelfs het genoodzaakt combineren van willekeurige ingrediënten mag tot innoveren gerekend worden, ook als je pasta met olijven en mango niet je beste ooit was. Innovatie is een proces, geen resultaat.
Binnen de Gemeente Den Haag is de Stadskamer zo’n fantastisch voorbeeld van een project waar geen technische innovatie voorop staat. De innovatie zit hem in een nieuwe werkvorm om feedback vanuit de burger te vergaren. Nori Van Balkom vertelde mij dat dit al ontzettend veel waardevolle inzichten heeft opgeleverd om het contact met de burger te verbeteren.
Natuurlijk zijn er wel voorbeelden waar technologie een drijfveer is voor innovatie, zoals het project ‘Samen op Pad’. Hierbij wordt met behulp van digitale kanalen en open data, de stad toegankelijker gemaakt voor mensen met een beperking, door bijvoorbeeld routes te tonen waar rolstoelen door kunnen, maar ook informatie over toegankelijkheid van evenementen te verstrekken. Echter is ook hier het deelnemen van non-technici van cruciaal belang en wordt door middel van co-creatie het beste mogelijke platform ontwikkelt met brede inspraak van belanghebbenden (voor vragen contact Antoine Gribnau).
Wellicht helpt het dan naar de taal te kijken. Is innovatie wel het juiste woord? Volgens Shirley Hooijmans lijkt het soms namelijk alsof we allemaal iets anders verstaan. Het woord klinkt misschien abstract, maar voor mij betekent innovatie niks anders dan uitdagingen aan gaan en problemen oplossen op een nieuwe manier. Moeten we het dan niet gewoon hebben over ontwikkelen of vernieuwen?
Wat is er mis dan?
Een ander veelgehoord kritiekpunt tegen innovatie is dat het toch gewoon goed gaat. De processen lopen soepel, iedereen is tevreden, waarom zouden we dan iets nieuws doen? We zijn nu wel zo’n beetje innovatie-moe. Innoveren om het innoveren heeft geen nut. Don’t fix it if it ain’t broken.
Het klopt dat het helpt om een duidelijk probleem te hebben om op te lossen. Je kunt niet zomaar de term ‘Big Data’ in een discussie werpen en verwachten dat het hout snijdt. Echter, de noodzaak voor innovatie is aan de oppervlakte niet altijd even duidelijk te zien.
Een feit is dat de wereld om ons heen continu en ook steeds sneller verandert. Hoe vaak loop je nog een bank binnen, of een postkantoor? Dat wat je daar deed, gaat nu bijna allemaal digitaal. En niet alleen de technologie en de tools die wij tot onze beschikking hebben ontwikkelen constant, maar ook wij als mensen veranderen. Babyboomers, generatie X, Y of Z, elk van hen groeit op in een compleet andere wereld en krijgt dus een andere bagage mee. Er liggen daardoor andere verwachtingspatronen. Het moet steeds sneller, transparanter en flexibeler en de discussies vinden meer plaats op sociale media. In de woorden van Peter Lievense: ‘Facebook, Google en Apple hebben het publieke domein gemonopoliseerd. Facebook is het enige overgebleven dorpsplein, zeg maar.’
De vraag die je daarom beter kan stellen is: ‘Wat zijn de risico’s van niet veranderen?’. In het bedrijfsleven is deze toets al vaak gedaan, met als meest illustratieve voorbeeld misschien wel Kodak, die de switch naar digitale camera’s mistte. Voor overheden liggen er echter ook risico’s:
- Het niet kunnen voldoen aan de vraag van de burger
Verwachtingspatronen van burgers veranderen - Niet kunnen opschalen met een groeiend inwoneraantal
Den Haag groeit nog steeds met 5000 mensen per jaar. - De kwetsbaarheid wordt groter
Hackers blijven met nieuwe manieren komen om de systemen te penetreren. - Groeiende kosten voor het onderhoud van systemen.
Weet je nog toen Microsoft de prijzen omhoog gooide voor onderhoud aan windows XP. - Faillissement
Ja echt, een stad kan failliet gaan, zoals het voorbeeld van Detroit heeft laten zien en ook Den Haag is ooit in zwaar weer geweest.
Om als organisatie robuust te blijven in die veranderende wereld, moet je dus blijven experimenteren. Soms voelt dat dan als innoveren om het innoveren, maar het is eerder innoveren om niet constant achter de feiten aan te lopen. Een beter mantra zou daarom zijn: If it ain’t broken, break it. Innovatie-moeheid is begrijpbaar, maar stilstand is nu eenmaal achteruit gaan.
Mensen die niet willen veranderen zijn lui
Deze opmerking komt helaas vaak genoeg voorbij, maar slaat de plank volledig mis. Natuurlijk, de een werkt harder dan de ander. Vernieuwen, echter, voelt vaak toch als een schepje er bovenop. Het is niet zo makkelijk om naast je al bestaande werk ook nog even creatief te zijn en bestaande barrières te doorbreken. Onderstaand filmpje geeft een inkijk in de psychologische aspecten die daarbij van toepassing zijn.
Matthew Kelly stelt het zo: Het is niet verandering waar mensen moeite mee hebben, maar de transitie er naar toe. En die transitie kost simpelweg gewoon energie die we soms niet meer hebben, binnen de kaders van ons drukke leven en het werk wat we al te doen hebben.
Deze uitdaging is echter niet onoverkomelijk. Als organisatie mag en kun je mensen best de ruimte geven om een deel van het werk te besteden aan vernieuwing en ontwikkeling. Bij Google mogen werknemers 20% van hun tijd besteden aan projecten die ze zelf mogen invullen, iets wat ze uiteraard geen windeieren heeft gelegd.
Er zijn talloze artikelen te vinden online met simpele tips voor innovatie. De meest belangrijke daarin, wat mij betreft, is het recht om te falen. Sta het toe dat er eens wat nieuws geprobeerd wordt en accepteer daar binnen ook als er iets niet lukt. Sterker nog, ga er vanuit dat het niet lukt. Des te meer energie levert het op als er wel iets goed gaat. Innoveren is itereren. Herhalen. Opnieuw beginnen.
Straks innoveer ik mezelf weg..
Uiteindelijk, zolang verandering verbetering is, willen we het allemaal wel. Een wereld zonder armoede. Een betere gezondheid. Meer geluk. Minder kilo’s. Allemaal veranderingen die we wel zien zitten.
Maar verandering hoeft niet voor iedereen verbetering te betekenen, zeker niet als het betekent dat iemand zijn baan er door kwijt kan raken. We zijn allemaal bekend met de doemscenario's dat robots en algoritmes onze banen gaan inpikken. Zeker met de beoogde bezuinigingen in het nieuwe coalitieakkoord ligt het verminderen van de uitgaven op personeelskosten zeker op de loer. Het is logisch dat je niet staat te springen om bij te dragen aan het weg-innoveren van jouw werk. De oplossing in dit vraagstuk moet echter van beide kanten komen.
Naast dat er banen verdwijnen, levert innovatie ook nieuwe kansen op. Het is belangrijk daar van op de hoogte zijn mocht het noodlot toeslaan. Als je niet zit op te letten, dan kan innovatie als een tsunami over je heen lopen, zonder dat je hem voelt aankomen. Kijk dus om je heen wat er gebeurt aan ontwikkelingen rondom de functie die jij vervult en stel jezelf de vraag: ‘Hoe blijf ik relevant’? Jezelf blijven vernieuwen, een leven lang leren, dat is nodig om de golf voor te blijven.
Aan de andere kant, is er een verantwoordelijkheid vanuit vernieuwende organisaties om verantwoord te innoveren. Responsible innovation, toevallig ook mijn afstudeeronderwerp, is in opkomst en stelt ook de vraag welke negatieve gevolgen kunnen ontstaan door verandering en hoe deze risico’s te minimaliseren. Het schoolvoorbeeld van hoe het mis kan gaan is de ontwikkeling van nucleaire technologie, wat ooit bedoeld was om de wereld van elektriciteit te voorzien, maar ook resulteerde in de creatie van de kernbom. Als we dit soort risico’s beter in kaart kunnen brengen, kunnen we er ook wat aan doen. Zo kunnen organisaties werknemers opnieuw opleiden, een andere functie geven of welke andere verzachtende maatregel dan ook.
Ook is er de taak van de overheid om de burger te beschermen. Een voorbeeld van een maatregel is het Robot de baas principe, waar bedrijven die banen weg-innoveren een extra belasting krijgen of aandelen worden overgekocht, waarbij de baten terug in de maatschappij wordt gestopt, zoals een werklozenuitkering. Bill Gates deelt ook die mening, maar vindt dat het vervolgens de taak van de overheid is om met dat geld nieuwe banen te scheppen waarbij vooral intermenselijk contact de boventoon voert, zoals ouderenzorg. Welke andere manieren kunnen we verzinnen om de negatieve gevolgen van innovatie goed op te vangen? Ik je nodig je uit om met me mee te denken.
Het is meer dan een goed idee
Binnen (en buiten) de gemeente Den Haag zie ik het als mijn taak om barrières voor ontwikkeling en vernieuwing weg te nemen en zowel de stad en de organisatie als collectief te helpen bewegen in deze veranderende wereld. Dat betekent het faciliteren van ideeën, het enthousiasmeren van mensen en het vinden van synergie en overlap tussen ontwikkelingen. Het betekent echter ook het bespreekbaar maken van problemen rondom vernieuwing en zorgen dat het innovatieproces zo inclusief mogelijk verloopt, zodat alle belanghebbenden gehoord worden. De tools die ik hiervoor gebruik zijn co-design en responsible innovation, waarbij het publieke belang altijd voorop staat. Ik ga graag met je in gesprek en hoor graag hoe ik je van dienst kan zijn.
